زندگینامه دانشمند دنیس دیدرو

«دنیس دیدرو» در ۵ اکتبر ۱۷۱۳ در«لانگرس» فرانسه چشم به جهان گشود. پدرش در زمینه ساخت و فروش آلات برنده فعالیت داشت و در تجارت مردی موفق بود. «دیدرو» تحصیلات اولیه خود را نزد عالمان فرقه یسوعی طی کرد و در همین دوره بود که به مطالعه کتاب علاقه مند شد و در این میان آثار کلاسیکی مانند هورس و هومر نزد او محبوبیتی خاص پیدا کرد.

او در سال ۱۷۳۲ با اخذ درجه فوق لیسانس در رشته ادبیات و فلسفه از دانشگاه پاریس فارغ التحصیل شد و با اینکه پدرش او را به تحصیل در رشته پزشکی و حقوق توصیه می کرد او اکثر وقت خود را صرف مطالعه کتاب و تفریحات شبانه می کرد. با توقف حمایت های مالی پدر، «دیدرو» به ناچار در دفتر کار وکیلی به نام «کلمنت دوریس» مشغول به کار شد و با گذشت دو سال کار در دفتر وکالت را رها و در یک کتابفروشی کار خود را آغاز کرد.

پس از ۱۰سال زندگی به سبک و سیاق خود در سال ۱۷۴۳ با «آن توینت چامپیون» ازدواج کرد و برای تامین مالی خانواده به ترجمه متون ادبی از زبان انگلیسی به فرانسه روی آورد. پس از چندی زندگی مشترک آنها طعم تلخی به خود گرفت که سرآغاز آن جمله ای بود که «آن» بر زبان آورد: «من کتابی را که در تعالی روح آدمی تاثیری نداشته باشد را حاضر نیستم حتی لمس کنم» و «دیدرو» در مقابل برای تغییر عقیده او، تنها آثار ادبی سطح پائین را برای او می خواند. در خلال همین کش و قوس بود که «دیدرو» دل به بانوی دیگری به نام «مادلین دو پوسو» باخت که نویسنده ای توانا بود و بهترین اثرش با نام «شخصیت ها» طی رابطه اش با «دیدرو» پدید آمد. در طول تمام این دوران او رابطه ای نامشروع با «سوفی والاند» داشت که تا پایان عمر او ادامه پیدا کرد و نامه های او به «سوفی» به عنوان مستندترین مدارک زندگی شخصی او به شمار می رود که حاوی اطلاعات مهمی درباره طرز تفکر شخصی و همچنین اندیشه های آن دوره است.

او که از اوایل دهه ۴۰ به عنوان مترجم کار خود را آغاز کرده بود در طول این دوران «دیکشنری پزشکی» رابرت جیمز و آثار متنوع دیگری را به زبان فرانسه برگرداند. در سال ۱۷۴۶ او کتابی فلسفی نگاشت که مجموعه ای از کلمات قصار و حکیمانه نیز به شمار می آید. تمام نسخه این کتاب به واسطه عقاید ضد مسیحی آن به دست پارلمان پاریس سوزانده شد. او در سال ۱۷۴۹ کتابی با عنوان «نامه یک کور» به طرح پرسشی درباره وجود خدا پرداخت و به همین دلیل برای سه ماه به زندان انداخته شد. در ژوئیه ۱۷۴۹ با پر شدن زندان باستیل او را به زندان دیگر در «وینسنس» منتقل کردند. «دیدرو» در جایی می نویسد: «فاصله بین تعصب و بربریت گامی بیش نیست.» از اوایل سال ۱۷۴۵ تا اواخر ۱۷۷۲ «دیدرو» به عنوان سردبیر و سرپرست گروه تدوین کننده دایره المعارف جامع مشغول به کار بود. او در اوایل از همکاری ریاضیدان همدوره خود «ژان لوراند آلمبرت» نیز بهره مند بودند که بعدها با اعلام اینکه ریاضیات از زیست شناسی و علوم دیگر مهمتر و ریشه دارتر است از گروه کناره گیری کرد.

دایره المعارف جامع یکی از آثار مهم در عصر روشنفکری و گامی مهم در تنویر افکار عمومی به شمار می آید. «دیدرو» بیش از ۲۶ سال از عمر خود را صرف این اثر عظیم ۲۸ جلدی کرد و در نهایت ۱۷ جلد آن به صورت متن و ۱۱ جلد آن شامل تصاویر منتشر شده که به معرفی دستاوردهای گوناگون بشر در طول تاریخ می پردازد. در کنار اطلاعات مختصر و مفیدی که در این مجموعه در زمینه تمام علوم نظری آمده است در بخش دیگر نویسنده به مخالفت با قدرت و صلاحیت رهبری کلیساهای کاتولیک می پردازد.

آثار ادبی، عقیدتی و فلسفی «دیدرو» به واسطه اندیشه های افراطی اش یا قبل از انتشار ضبط می شد یا سوزانده می شد و یا مانند تمام آثارش پس از مرگش به چاپ می رسید. او در یکی از آثار خود به شدت از سیاست های استعماری و برده داری روزگار خویش انتقاد می کند و به همین واسطه کتابش تا ۴۰ سال در انتظار انتشار می ماند. این فیلسوف بزرگ در سال ۱۷۶۵ تمام کتابخانه خود را به «کاترین دوم» از روسیه فروخت تا بتواند جهیزیه دخترش را فراهم کند. در سال ۱۷۷۳ او سفری یکساله به «سنت پترزبورگ» کرد تا خصوصاً از محضر کاترین دوم تشکر کند و طرح اولیه دانشگاه بزرگ روسیه را انجام دهد.

«دیدرو» دوستان فیلسوف زیادی داشت که بهترین آنها «ژان ژاک روسو» بود که دوستی این دو در سال ۱۷۵۷ پایان یافت. «دنیس دیدرو» در ۳۱ ژوئیه ۱۷۸۴ از بیماری نفخ و ورم در پاریس درگذشت. او اندیشمند یکتای قرن خود بود که شهرتش در سایه نبوغ اندیشمندان معاصرش «ولتر» و «روسو» تا حدی رنگ و رو باخت