آنچه که باید درباره آزمایش اعتیاد بدانید

ممکن است وقتی از آزمایش‌های اعتیاد با شما صحبت کنیم و شما هم آدم سالمی باشید که حتی یکبار نیز سیگار را تجربه نکرده‌ باشید، از ما دلگیر شوید. اما اگر بدانید که برای گرفتن سوء پیشینه، همه افراد باید آزمایش اعتیاد بدهند شما هم متقاعد خواهید شد که داشتن اطلاعات از چنین آزمایش‌هایی واقعا کمک‌کننده است. به همین بهانه به سراغ دکتر پونه کیمیاقلم، روانپزشک و درمانگر اعتیاد رفتیم تا با این آزمایش‌ها بیشتر آشنا شویم…

آزمایش‌های ترک اعتیاد با چه هدفی انجام می‌شوند؟
آزمایش‌های ترک و بررسی وضعیت اعتیاد، قادرند حضور ماده مصرفی و مورد نظر را در ترشحات بدن ردیابی کنند.
هدف از انجام تست‌های آزمایشگاهی اعتیاد از دید درمانگر، کمک به پیگیری روند درمان بیماران است. این تست‌ها برای آشکار ساختن دروغ مصرف کنندگان مواد مخدر تهیه نشده‌اند و کاربرد آنها در جهت مچ‌گیری، به هیچ‌وجه اخلاقی و مجاز نیست.

تنها در صورتی که خود فرد داوطلب باشد، درمانگر مجاز به انجام این آزمایش‌ها است. تست‌های مختلف شناسایی مواد در هر کشور، بسته به قوانین آن کشور کاربردهای متفاوت دارد. برای مثال، انجام تست مورفین به هنگام ازدواج و در بعضی مشاغل، در کشور ما مجاز شمرده شده است. در حال حاضر با توجه به پیشرفت‌های زیاد در علوم آزمایشگاهی، تست‌های مختلفی در آزمایشگاه‌ها موجود است. این تست‌ها شامل تست مورفین، حشیش و محرک‌ها از جمله آمفتامین، شیشه، بنزودیازپین‌ها، متادون، کدئین و… است.

آیا جواب این آزمایش‌ها صددرصد اعتیاد فرد را نشان می‌دهد؟
نه! هیچ تست تشخیصی عاری از خطا نیست. به این معنی که می‌تواند مواردی را به اشتباه مثبت تشخیص دهد و مواردی را نیز گزارش نکند. در مورد تست‌های مواد مخدر نیز چنین تداخلاتی وجود دارد.

برای مثال، مصرف قرص ایبوبروفن می‌تواند به غلط تست حشیش را مثبت کند یا مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی خاص (از جمله آموکسی‌سیلین) با تست هروئین و کوکایین تداخل دارد و یا مصرف ضددردها، آنتی‌هیستامین‌ها و آب‌نبات‌های سرد (قرص‌های مکیدنی برای سرماخوردگی) می‌تواند موجب مثبت شدن تست آمفتامین شود. ترکیبات بی‌حس‌کننده در دندانپزشکی (از جمله نواکائین) نیز در تست کوکائین مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.

سوالی که افراد همیشه می‌پرسند این است که اگر داروهای ضد افسردگی مصرف کنیم، آیا جواب آزمایش اعتیادمان مثبت می‌شود یا خیر؟
برخلاف عقاید رایج، مصرف داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب و خواب‌آورها، با وجود تشابه علایم ایجاد شده اصلاً با تست‌های تشخیصی مواد تداخلی ندارند و افراد بدون دغدغه و طبق تجویز پزشک مجاز به استفاده از این دارو‌ها هستند.

درباره تداخلات دارویی هم بفرمایید؟
تداخل مهمی که با تست مورفین وجود دارد، قرص‌ها و شربت‌های حاوی کدئین هستند که به مدت حداقل دو روز با تست غربالگری مورفین قابل ردیابی هستند. البته پس از مثبت شدن تست مورفین، با تست‌های اختصاصی و تفکیکی به راحتی می‌توانید از نوع ماده مصرفی مطلع گردید. توصیه می‌شود که افراد انتخاب شده برای انجام تست، به منظور برطرف شدن هرگونه شبهه، حداقل دو روز قبل از انجام تست مخدر از مصرف هر نوع فرآورده کدئین‌دار خودداری کنند.

گفته‌ می‌شود که می‌توان به آزمایش‌های اعتیاد کلک زد و آنها را برعکس نشان داد! نظر شما چیست؟
متاسفانه برای پنهان کردن مصرف مواد و کسب نتیجه منفی در تست، راه‌هایی رایج شده و به کار می‌رود. برای مثال، گاهی افراد دست به ترقیق نمونه می‌زنند که به راحتی با بررسی کراتین و میزان اسیدیته ادرار قابل تشخیص است. به‌طور کلی باید بگوییم که با انجام تست‌های معتبرتر که در بعضی مراکز اختصاصی انجام می‌شود، این شیوه‌ها نیز کمکی نخواهد کرد.

آیا می‌توان سیگاری بودن افراد را هم با آزمایش سنجید؟
نیکوتین موجود در سیگار، مدتی پس از مصرف به مواد مختلفی تبدیل می‌شود. بعضی از این مواد به مدت طولانی‌تری در بدن باقی می‌مانند که از طریق ادرار نیز قابل ردیابی هستند. بر این اساس تست‌های ادراری ساده‌ای معرفی شده‌اند که دو تا چهار روز پس از مصرف سیگار قدرت ردیابی متابولیت‌ها را دارند. استفاده از این روش‌ها هنوز به طور کامل در کشور ما متداول نشده است.

ردیابی مواد مخدر در خون و ادرار
راه‌های بررسی این مواد از طریق ادرار، پلاسمای خون، بزاق و عرق است. در حال حاضر همه این مواد در ادرار قابل ردیابی هستند. بسته به ماده مصرفی مدت زمان پیگیری این مواد متفاوت است.

البته باید بدانیم که این زمان‌ها تقریبی می‌باشند و در افراد مختلف با توجه به ویژگی‌های فردی مانند سن، میزان متابولیسم، حجم توده بدنی، تناوب مصرف و میزان ماده مصرفی می‌تواند کمی متغیر باشد و در نظر گرفتن این موضوع نکته مهمی است. مدت زمان ردیابی این مواد در خون و بزاق کمی کمتر است.

در ابتدا از معرف‌های کاغذی ادرار استفاده می‌شود که در صورت مثبت بودن، جهت تایید تشخیص از روش‌های تخصصی‌تری همچون گاز کروماتوگرافی و اسپکترومتری و رادیوایمونواسی استفاده می‌شود. هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند اما معمولاً در بدو امر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

نوع ماده مخدر تا کی قابل ردیابی است؟
حشیش
از ۱ روز تا ۴ هفته     –
هروئین

۳ تا ۴ روز

–
کوکائین

۲ تا ۴ روز

–
متادون

۳ روز

–
مورفین

۲ تا ۳ روز

PCP یا گرد فرشته

۳ تا ۸ روز

شیشه (آمفتامین)

۱ تا ۳ روز

الکل

۳ تا ۵ روز

بنزودیازپین‌ها (دیازپام، اگزازپام و…)

۳ روز تا ۳ هفته