واردات آب از کشورهای همسایه

کمبود آب به یکی از مهم‌ترین مسائل عمده کشورها تبدیل شده است؛ به‌ویژه در مناطقی که نرخ زاد و ولد زیاد است و افزایش مصرف و مدیریت ضعیف، باعث از بین رفتن منابع و ذخایر آبی شده است؛ در این میان ایران جزء رکوردداران بدشانسی در این زمینه است.

واقعیت این است که بحران آب در کشور به یک تهدید ویژهء اقتصادی و حتی استراتژیک تبدیل شده است. تا جایی‌که باعث شده در بعضی شهرها، وضعیت قرمز اعلام شود.

با وجود اینکه خشکسالی امان از طبیعت کشور گرفته، تغییری در نحوه مدیریت و استفاده بهینه از آب مشهود نیست. هنوز با وجود تبخیر بالا، بر روی منابع آب، سد ساخته می‌شود. سدهای ساخته شده باعث خشک شدن منطقه من جمله تالاب ها شده‌است که مشکلات زیست محیطی را برای مردم بومی به همراه اورده است. درحالی مردم به صرفه‌جویی دعوت می‌شوند که وارد دوران ۳۰ ساله خشکسالی شده‌ایم و لزوم مدیریت صحیح آب، جدی به نظر می رسد. تنها در یک نمونه از این بحران فراگیر، در کلان شهر تهران روزهای دسترسی به آب آشامیدنی به شمارش افتاده‌ و خبرها حاکی از اتمام آب تهران تا قبل از فصل بارش است.

با وجود بحرانی که کم و بیش ایرانیان همیشه با آن درگیر بوده و توصیه‌های مکرر مسئولین و دولت‌مردان، استفاده از آب در ایران همواره ناکارآمد بوده است.

از سوی دیگر سدهای کشور هم به‌عنوان تنها ابزار خروج از این وضعیت چندان حال و روز خوشی نداشته و طبق آخرین اخبار منتشرشده، آب سدهای اطراف تهران به شکل چشمگیری کاهش یافته است و احتمالاً این سدها تنها تا ۴۰ روز دیگر آب دارند.
واردات آب؛ از صرفه تا ضرر

بر اساس این گزارش؛ از ابتدای سال جاری بود که زمزمه‌های مدیریت جدی‌تر آب و قطع آب مشترکان پرمصرف به گوش رسید.

حتی عنوان شد که با وجود گذشت زمان طولانی و تأخیر، ایران باید شروع به ذخیره‌سازی آب از فاضلاب‌های شهری کرده و در سیستم آبیاری  کشاورزی تجدیدنظر کند.
با این حال نه مدیریت آب شهری توسط دولت و نه حتی صرفه‌جویی ۲۰ درصدی شهروندان هیچ‌کدام نتوانستند گرهء کور مشکل بی‌آبی را حل کرده و عاقبت واردات آب (به‌عنوان تنها و آخرین گزینه) روی میز کار قرار گرفته است.

در همین راستا چندی پیش محمد پرورش مدیر عامل آبفای تهران پیشنهاد داد آب از کشور تاجیکستان وارد کنیم. در سویی دیگر حمید چیت چیان وزیر نیرو از مطالعه درباره واردات آب و انجام مذاکرات با برخی از کشورهای همسایه در این زمینه خبر داده است، رئیس کمیسیون انرژی مجلس نیز از تشکیل کارگروهی در وزارت نیرو و مجلس برای بررسی واردات آب از تاجیکستان سخن می گوید.

در همین راستا رئیس پیشین اتاق بازرگانی اعتقاد دارد، پیش‌بینی ناسا مبنی بر ورود ایران به دوره ۳۰ ساله خشکسالی واقعیتی است که مسئولان امر نباید آن را نادیده بگیرند و یکی از مطمئن‌ترین اقدامات برای مقابله با آن، واردات آب است.

کشور تاجیکستان با توجه به اینکه منابع آبی بسیار زیادی دارد می‌تواند به‌عنوان یکی از کشورهای هدف در رابطه با جلوگیری از بحران کم‌آبی در کشور ما مطرح باشد. البته بیش از ۲ سال است که این موضوع مطرح شده و تاکنون نیز اقدام عملی در این رابطه صورت نگرفته البته امیدواریم با جدیت بیشتری این موضوع دنبال شود و همچنین با توجه به تجربه کشورهای همسایه در حل بحران آب و واردات از سایر کشورها، می‌توان به پروژهء انتقال آب از تاجیکستان امیدوار بود؛ کما اینکه نباید در کوتاه‌مدت انتظار نتیجهء دلخواه را داشته باشیم.
آیا واردات آب دوای درد است؟

درویش کارشناس ارشد مدیریت منابع محیط زیست با بیان اینکه آب وارداتی صرف بخش کشاورزی و صنعت خواهدشد، گفت: آب را می‌خواهند از بالا دست سد تاجیکستان انتقال دهند و این آب، آب شرب (شیرین)است.

کار برای کشور مبدا آثار زیست‌محیطی خواهد داشت ولی برای ما نه. به نظر من این کار به چند دلیل غلط است. اگر واقعاً برای تامین نیازهای مجازی خود می‌خواهیم آب وارد کنیم، بهتر است که آب مجازی وارد کنیم یعنی محصول را بخریم. برای مثال هندوانه ، سیب زمینی، سیب، پیاز و … بخریم در واقع یعنی محصولاتی که به خاطر آن‌ها آب مصرف می‌کنیم را وارد کنیم. اگر این محصولات را بخریم هزینه به مراتب کمتر خواهدشد . همچنین هزینه‌های انتقال لوله و خراب کاری‌ها را نیز نخواهیم داشت و پروسه سریع‌تر صورت می‌گیرد.

مصرف آب در کشور ۷۰ درصد بیش از متوسط جهانی است تا جایی که یک پیش‌بینی از خشکی کامل ایران در ۳۰ سال آینده خبر داده است و این یعنی بحران به معنای واقعی کلمه!
این کارشناس سازمان محیط زیست تصریح کرد: نکته دوم که مهم‌تر است، این است که باید کشوری درخواست واردات آب کند که راندمان آبیاری‌اش در سطح منطقه سرآمد باشد. ما در حالی می‌خواهیم آب را وارد کشور کنیم که اعلام می‌کنیم به دلیل عدم بضاعت راندمان آبیاری ما زیر ۳۵ درصد است. خوب اول باید هزینه کنیم و راندمان آبیاری را افزایش دهیم، بعد اگر هنوز کمبود آب داشتیم، واردات آب را شروع کنیم. ولی می‌خواهیم با این هزینه‌های گزاف آب وارد کنیم و ۶۵ درصد آن را به هدر دهیم، این خیلی نابخردانه است.

وی راهکارهای مدیریت صحیح آب برای خروج از بحران را چنین بیان کرد: ابتدا می‌بایست کلیه طرح‌های سدسازی و انتقال آب متوقف شود و تنها در شرایطی با مجوز طرح سد سازی و انتقال آب موافقت شود که مساله تامین آب شرب مردم باشد. کار دوم این است که به جای مدیریت تولید، باید مصرف و تقاضا را مدیریت کرد. کار سوم لزوم تغییر اولویت راهبردی کشور از خودکفایی به امنیت غذایی است و به این ترتیب به سمت کاهش وابستگی معیشتی رفت. همچنین باید کسب و کار معیشت‌های سبز، مثل استحصال انرژی‌های نو و صنایع مرتبط و زیر ساخت‌های اکوتوریسم را تقویت کرد.